2001 yılından bu yana Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nde düzenlenen Yunus Aran Konferanslarının 52.’si 8 Mayıs’ta Kalebodur desteğiyle gerçekleşti. Aktivist mimar Peter Rich’in konuşmacı olarak katıldığı konferansta Rich, Afrika kıtasındaki çalışmaları hakkında bilgi verdi.
Peter Rich’in Afrika kıtasındaki çalışmaları, bilgilendirici bir tasarım yönteminin, araştırma ve geliştirme sürecinin ürünü olarak ortaya çıktı. Afrika yerleşimlerinin, ölçekli çizimler ve kabul edilen tasarım ilkeleri yoluyla detaylı olarak tek bir konuttan bir yerleşime, giderek de kent planı ölçeğine kadar ayrıntılı biçimde belgelenmeleri, bilgi üretmeleri kendilerine ait özgün tasarım kurallarını da ortaya koymuştur. Projelerin uygulanma sürecinde ise, Afrika’da sürdürülebilirlik çerçevesindeki yaklaşımlar ve toplumların güçlendirilmeleri üzerinde odaklanılır.
1994 sonrasında, demokratik Güney Afrika’da, kültürel miras konuları çerçevesinde, mimarlık alanında da çok sayıda girişim olmuştur. Bu girişimler kırsal ve kentsel yerleşim bölgelerinde ekonomik güçlenmeyi ve geçmişte marjinalleştirilen topluluklar için eşitliği hedefleyerek onların da seslerini duyurduğu çalışmalara dönüşmüştür. Uygulama sürecine halkın da katılımını sağlayarak, yere ve yerel kültüre ait malzemelerin ve yapım tekniklerinin kullanılmasına olanak veren projeler geliştirilmiştir. Böylelikle yerel halkı destekleyecek beceriler ve sanatlar açığa çıkmış ve halka iş fırsatları da yaratılmıştır.
Peter Rich, mesleği aracılığıyla kendisini kırsal alanlardaki yoksulların yaşamlarını iyileştirmeye adamıştır. Ayrıca, kent-içi yoksul yerleşimlerinin de belgelenmesindeki ana amaç olmuştur. Sahra Çölü’ne ait çağdaş Afrika’da giderek artan kentsel yaşam alanlarının ve süreçlerinin yararları görülmektedir. Mimarın bu çalışması da, kullanıcısına daha kaliteli ve yaşanılabilir bir çevre sunabilen, kentsel alandaki yoksulluğu yaşam kalitesi ölçütleriyle dönüştürmeyi hedefleyen yerleşim şemalarına dayalı bir planlama yaklaşımıyla sonuçlanmıştır. Süreç, aynı zamanda kültürel farklılıklara ve toplulukların farklı ritüellerine de saygı göstermektedir. Bunun yanı sıra, ilk nesil kullanıcıların, kentsel çevrede yaşamanın olanaklarını benimsemelerini sağlayacak bir “mekan kalitesi” yaratma çabası hedeflenmiştir. Çalışmada, sosyal konut sorununun çözümü bilgiye dayalı araştırma yöntemiyle ele alınmıştır. Amaç programlama, planlama ve tasarım yoluyla, “sürdürülebilir” ve “uygulanabilir” bir üretimi örgütleyebilmektir.
Araştırmayla kırsalın ve kentin birikimi açığa çıkartılırken, diğer taraftan kentlilerin de ifade ettikleri gibi, kırsal alana ait bellek değerlerinin de yeniden üretilmesine fırsat verilmektedir.
Tüm projelerin merkezinde “sürdürülebilir meslek pratiği” yaklaşımı yer almaktadır. Bu çerçevede Afrika bağlamında çağdaş sorunlar gündeme getirilmekte, gelişmekte olan dünya için “sürdürülebilir teknolojik çözümler” araştırması deneyimlenmektedir. Kıyıdan uzak iç bölgelerde ve çevre alanlarda da “yerel malzemelerin kullanımı” ile “sürdürülebilir yapım teknolojisi” araştırması bir arada yürütülmektedir.
Rwanda’da Peter Rich Mimarlık Bürosu, “Light Earth Designs” tasarım ekibiyle birlikte, yerel malzemelerin kullanımının yaygınlaştırılmasında katalizör olma potansiyeline sahip projeler geliştirerek bu alanda bir endüstri kurma sorumluluğunu üstlenmişlerdir. Böylelikle, gerek yönetimi gerekse toplumları, “en başarılı uygulama”nın ilkeleriyle buluşturma ve gelecekteki diğer birçok proje için de örnek oluşturma olanağını yaratmaktadırlar.
Ahşap kemer tekniğinin kullanılması, yerel halkın uygulamada toprağı kullanması ve el yapımı üretimleri neticesinde, tasarımda şiirsel bir dilin gelişmesini sağlamıştır. 2009 yılında “Dünyada Yılın Binası” ödülünü kazanan Mapungubwe Araştırma Merkezi de aynı yapım tekniğinin kullanıldığı bir dizi proje arasında yer almaktadır.
Proje fotoğrafları: Peter Rich Architects
