Salt tarafından Kalebodur desteğiyle hazırlanan Yerelde Modernler sergisi, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde modern mimarlığın mirasına odaklanıyor. Birliği oluşturmuş 15 ülkeden derlenen örneklerin yer aldığı sergide, yerel mimarların 1960 ve 1970'lerdeki sıra dışı uygulamalarından 1980'lerdeki kağıt mimarlığı hareketinin eleştirel yaklaşımına, geniş bir dönemin ürünleri inceleniyor.
SSCB'de savaş sonrası yaşama ait maket, çizim, fotoğraf, filmler ve efemeradan meydana gelen sergi, 8 Mayıs-11 Ağustos tarihleri arasında Salt Galata'da ziyaret edilebilir. Yerelde Modernler, Salt için editör, yazar ve küratör Georg Schöllhammer tarafından, Ruben Arevshatyan'ın desteği ve Local Modernities adlı araştırma projesinin temelinde hazırlandı.
Salt Araştırma ve Programlar Direktörü Vasıf Kortun “Yerelde Modernler 1955 yılında Kruşçev'in SSCB iktidarına gelmesinden 1991 yılında birliğin dağılmasına kadar uzanan süreçte politik ortamın mimarlıktaki yansımalarını inceliyor. Bu projeyi önemli kılan nedenler var. Öncelikle SSCB'nin, özellikle de Rusya dışındaki cumhuriyetlerin kendine özgü deneysel mimarlıkları modern mimarlık tarihi yazımında henüz gerektiği şekilde anılmıyor. Bunun yanı sıra serginin içeriği dönemin orijinal üretimine itibar ediyor ve çok sayıda maket, proje kitabı, eskiz, resim, fotoğraf ve el çizimlerini bir araya getiriyor. 1960'ların brutal yapılarından 1980'lerin kağıt mimarlığına Yerelde Modernler sergisinde ortaya koyulan örneklerin bir büyük değeri de komşuluk ilişkisinde olduğumuz coğrafyayı ilk defa karşılaştırmalı inceleme fırsatı yakalayacak olmamız.” diyerek sergiyi anlatıyor.
Ustaları ve özgünlükleri, orijinal stilleri ve benzersiz binalarıyla savaş sonrası Sovyet mimarlığına adanmış olan Yerelde Modernler, mimarlık tarihi anlatımlarında eksik kalmış bu kesite dair detaylı bir bakış sunuyor.
Serginin açılış gecesinde görüşlerini aldığımız mimarlar Yerelde Modernler'i değerlendirdi:
Ersen Gürsel: Yerelde Modernler, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin ideolojisiyle o dönemin mimarisini çok iyi yansıtan ve geç kalmış bir sergi. Türkiye'de politikanın mimariye yansımasını değerlendirecek olursak, ilerleyen zamanlarda daha çok Osmanlı ve Selçuklu dönemini yansıtan eserler görebiliriz.
Cafer Bozkurt: 10 sene boyunca Rusya'da projeler yaptım ve burada sergilenen yapıların çoğunun orijinallerini gördüm. Bu nedenle sergiyi çok farklı bir bakış açısıyla inceledim. SSCB devrinde yapılmış eserlere nasıl sahip çıktıklarını görünce seviniyor fakat Türkiye'yi gördüğümde üzülüyorum.
Can Çinici: Özellikle malzeme itibariyle baktığımda sergiyi çok beğendim. Bu materyalleri buraya getirebiliyor olmak çok önemli. Mimarlık her zaman politikayla ilgili olmuştur. Burada benim gördüğüm çok değerli tarihsel bir kesit var. Özellikle Ivan Bovt'un eşinin karikatürize edilmiş günlüğü burada sergilenen en dikkat çekici öğelerden.
Abdi Güzer: Mimarlık her zaman ideolojinin temsili ortamı olmuştur. Öte yandan güçlü iktidarlar kendilerini mimarlıkla ifade etmeye çalışmışlardır. Yerelde Modernler, SSCB gibi ideolojisi ve mimarisi çok net okunabilen bir bölgenin gösterimi, politize olmuş ve sorgulayıcı bir dönemi ifade ediyor.
Salih Küçüktuna: Sergide çok heyecan verici malzemeler var ve çok detaylı olarak incelemek gerek. Yerelde Modernler, o dönemde devletin halk üzerinde kurmak istediği gücün ikonik bir göstergesi.
Kerem Erginoğlu: Organize bir anlatımı olduğunu söyleyebilirim seçkinin. Sovyet'in kendi kapalı ortamında çok iyi işler yapıldığını görüyoruz. Çok kıymetli bir ürünün kesitini sunuyor bu sergi.
Hasan Çalışlar: Yerelde Modernler, dünyanın uzun yıllar kapalı kalmış kültürünü bize hatırlatıyor. Mimarlığı hep tek taraftan, Batı'dan örnekler inceleyerek öğrendik. Burada 1930-1970 arasında olan bambaşka bir mimarlık görüyoruz.
Görsel açıklamaları ve sergiye ait diğer görsellere buradan ulaşabilirsiniz.
